The importance of end games

De foto toont Alexander Georgiev die door Jaap Bus namens de FMJD beloond wordt voor de beste eindspel-winst van het Wereldkampioenschap 2007. Zo won Georgiev van zijn beroemde tegenstander Alexei Chizov in een prachtige partij, die met het spannende eindspel werd afgesloten.

De Werelddambond FMJD vindt het belangrijk een eindspel-prijs bij een Wereldkampioenschap toe te kennen. Eindspelen zijn niet alleen heel vaak beslissend voor het resultaat van de partij, maar horen tot de mooiste, verrassendste en spannendste aspecten van het damspel. Het tonen van eindspelen en van spectaculaire combinaties draagt ertoe bij mensen wereld-wijd de schoonheid, complexiteit, de eindeloze variatie en het leuke van het damspel te laten zien.

Natuurlijk heeft bij de FMJD het stimuleren van de belangstelling voor dammen bij de jeugd een hoge prioriteit. Het is echter ook van groot belang de interesse vast te houden van degenen die al lid van een damclub zijn. Er worden steeds meer andere attracties aangeboden al dan niet via Internet. In het bijzonder voor gevorderde dammers kunnen eindspelcomposities heel interessant zijn.          

Het gebruik van Applets.

Voor degenen die geen ervaring hebben met Applets het volgende:
Wat men bij voorkeur niet doen zal is op Auto klikken om zich vervolgens te concentreren op een Biertje, Bordeaux en/of Beminde. Weliswaar kan ik het een en ander, mits met mate genomen, van harte aanbevelen. Wat een drankje betreft zelfs gelijktijdig met het bestuderen van een dam-compositie. Maar afraffelen met Auto is niet de manier om een compositie te begrijpen. Het Applet programma bestraft dit dan ook. Als de oplossing geheel automatisch is afgespeeld is het niet meer mogelijk de aanvangsstand weer op het scherm te krijgen.
De voorkeur verdient om het programma de zetten één voor één te laten afspelen. Zelfs is dit mogelijk in omgekeerde volgorde. Heeft men behoefte aan ondersteuning bij Uw analyse dan kan men gelijktijdig een computer-programmma opstarten.
Mocht het toch gebeuren dat de laatste zet door het Applet programma gespeeld is dan komt men slechts weer tot de betrefende aanvangsstand door helemaal overnieuw te beginnen. Dat gaat overigens ook eenvoudig. Tenminste als U http://www.endgamesandmore.blogspot.com bij Uw Internet Favorieten hebt opgeslagen.

Dat verdient aanbeveling ook omdat deze site voordurend zal worden uitgebreid. Naar ik hoop ook met passende bijdragen van anderen, die ik dan gaarne opneem. Indien gewenst kan Uw bijdrage onder Uw naam op deze site worden gepresenteerd.


Hieronder wordt een niet ingewikkeld eindspel getoond. Het is subtiel genoeg om te laten zien dat beide spelers hun zetten zorgvuldig moeten kiezen. Maar eenvoudig genoeg om snel te kunnen begrijpen dat er maar één manier is om te winnen en om te kunnen genieten van de climax.
Na 18-12 (24-30) 12-8 is de positie helemaal hopeloos voor zwart.
Echter na 18-12 (9-13) 12-7 (24-30) heeft wit geen schijn van kans meer om te winnen. De Applet die U stap voor stap naspeelt geeft de oplossing.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W18,37,40,44,48:B9,19,24,28,29."] 1. 18-12 9-13 2. 40-35 29-34 3. 44-39 34x43 4. 48x39 19-23 5. 12-7 13-19 6. 35-30 24x35 7. 7-1 28-32 8. 1x40 35x33 9. 37x39

Compositie

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W21,26,28,50:B4,11,18."] 1. 50-44 4-10 2. 44-39 10-15 3. 39-33 11-16 4. 28-22 16x27 5. 22x31 15-20 6. 33-29 20-25 7. 26-21 18-23 8. 29x18 25-30 9. 18-12 30-34 10. 12-7 34-39 11. 7-1 39-43 12. 1-6 43-48 13. 6-17 48x26 14. 17-3 26x12 15. 3x26

Dit eindspel kent een aantal bijzondere aspecten. Het is al niet alledaags dat zowel een wit als een zwart stuk vanuit de basis de lange weg naar promotie aflegt. Zeker zo opmerkelijk is dat wit in twee schijnbaar gelijke hoofd-varianten een verschillende kant uit moet, omdat zwart anders met uiterst precies spel er nog een remise uit sleept. Bovendien pakt in de D variant de beslissende keuze anders uit dan in de hoofdvariant.
In een variatie van de stand leidt een totaal andere manoeuvre tot winst. Echt totaal anders, beide partijen komen helemaal niet aan promotie toe!

Het geheel wordt toegelicht door een flink aantal diagrammen die posities met bijzonderheden tonen.


44 (10) 39 (15 A) 33!! Z1 (16 B) 22 Z2 (16 x27) 31. Zie diagram 2.
Nu volgt op (23) 28, 27, 17. Had wit 39-34 gespeeld dan was deze winst niet mogelijk geweest. De HV gaat het vanaf diagram 2 verder als volgt: (20) 29! (25) 21 ! (23 C) 18 (30) 12 (34) 7 (39) 1 (43) 6 (48) 6-17, 3.
De C variant wordt in de volgende Applet getoond.
Zie diagr. 2 na (20) 29 (25) 21. Op (22) 17, 24. Op (30) 24, 16 (24) 11 (30) 7 (22) 2 ! (34) 7 ! (39) 11 (27, 36) 28.
B. (20) 29! (16) 22! Z2 . Zie HV.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "B:W26,31,33:B15,18."] 1... 15-20 2. 33-29 20-25 3. 26-21 25-30 4. 29-24 30x19 5. 21-16 19-24 6. 16-11 24-30 7. 11-7 18-22 8. 7-2 30-34 9. 2-7 34-39 10. 7-11 22-27 11. 11x50 27x36 12. 50-28 36-41 13. 28x46

Z2. Wit aan zet. 17? (22) 28-23, 18 (17) 13 (16-21!) 8 (27) 3 (21!) 25 (32, 37) =.
Z1. 34? (16) met op 22 (16 x 27) 31 (23!)=. Vergelijk met diagram. 2.
En op 17 (22) 23, 18 (17) 29 (20) =. Zie Z2.

De volgende Applet laat de A variant zien. Deze kan ook resulteren in de HV die in de eerste Applet te zien is. Maar hier is de D variant via de Applet te volgen.

Het bijzondere van dit eindspel is dat wit in de hoofdvariant 39-33 moet spelen, geen 34. In de A variant is dit precies andersom, terwijl toch dezelfde HV resulteert! Bovendien moet wit in de D variant na (11-16) 21-17 doen om te winnen en geen 28-22 zoals in de HV!!

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "B:W21,26,28,39:B10,11,18."] 1... 10-14 2. 39-34 11-16 3. 21-17 14-20 4. 17-12 18x7 5. 28-22 7-12 6. 22-17 12x21 7. 26x17 20-24 8. 17-12 16-21 9. 12-8 21-27 10. 8-3 27-32 11. 3-26 32-38 12. 26-48

A (14) 34!! Z3 (20 D) 29 ! HV als B.
Z3 33 ? (16!) nu op 22 (16 x27) 31 (19!) = en op 17 (20!) =. Zie Z2.

D. (16) 17! (20 E, F) 12 ! 22 (12) 17, 17 (24) 12 (21) 8 ! (27) 3 (32) 26! (38) 48.

E en F.
E. (19) 29 (22) 12 of 11, 7 (29) 2 (23) 7 (28, 32) 29 (37) 47.
F. (22) 12, 29, 8 (30) 3 (35, 40) 33 (45) 50.

De verklaring van bovengenoemde verschillen waarbij na (10-15) 39-34 fout is en na (10-14) 39-33 niet wint is te vinden in de volgende Applets.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "B:W21,26,28,39:B10,11,18."] 1... 10-15 2. 39-34 11-16 3. 21-17 18-22 4. 28-23 22x11 5. 23-18 11-17 6. 34-29 15-20 7. 18-13 16-21 8. 13-8 21-27 9. 8-3 17-21 10. 3x25 27-32 11. 26x17 32-37

Nu nog waarom na (10-14) wit geen 39-33 moet spelen.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "B:W21,26,28,39:B10,11,18."] 1... 10-14 2. 39-33 11-16 3. 28-22 16x27 4. 22x31 14-19

Tot zover dit vlekkeloze eindspel. Hieronder wordt nog een variatie getoond, met een verrassing.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W21,25,26,28,33:B7,15,18,19."] 1. 33-29 7-11 2. 29-24 19x30 3. 25x34 15-20 4. 34-29 11-16 5. 28-22 16x27 6. 22x31 20-25 7. 26-21

29 (11) 24, 34 (20) 29 ! (16) 22! (16 x27) 31 (25) 21! Wit wint verder als de HV.

Er klopt echter iets niet. Immers na 24, 34 kan zwart ook (16) spelen en dan is het remise!!
Zie Z1. Twee diagrammen hoger.

De remise is te vermijden door het witte stuk van 33 naar 34 te verplaatsen. Zie volgend diagram.
De winst wordt dan echter volstrekt anders bereikt. Immer de remise variant geldt nog steeds na 34-29 of 34-30.

Kort en overtuigend gaat het nu als volgt. 16!! Nu is het vlot uit na (18-23) 28- 22 (24) 17 en evenzo na (24) met bijvoorbeeld 21 (12) 17, 27.
De climax wordt bereikt, zonder dat er van enige zijde een dam aan te pas komt!
21-16 (12) dreigt, maar het wint toch door 20!!, 21! (18-23) 29, 17, 29.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W21,25,26,28,34:B7,15,18,19."] 1. 21-16 7-12 2. 25-20 15x24 3. 26-21 18-23 4. 34-29 24x22 5. 21-17 12x21 6. 16x29

Het Record

Van de in de damproblematiek gebruikte begrippen combinatie, eindpel en forcing bestaan geen sluitende definities. De scheidslijnen zijn niet duidelijk.
Voor wat hier getoond wordt is dat geen bezwaar, want het bevat alles. Geforceerde zetten, een combinatie uitgevoerd door zwart, een kleine combinatie van wit en bovenal een eindspel dat er zijn mag.
Men kan het ook een lokzet noemen. Immers met zijn laatste zet 27-22 geeft wit zwart de kans zijn stuk achterstand weer goed te maken. In een mafia film heet dat "An offer that cannot be refused".
Met de zet 27-22 neemt wit ook geen risico. Neemt zwart de combinatie niet, bijvoorbeeld door (12-18) 22-17 (18-22) te spelen, dan blijft wit met 16-11 een stuk voor en bereikt steeds met wat ruilen een overzichtelijke stand.

De hele afwikkeling is dus geforceerd en ongelofelijk diep. De som van alle zetten van de volgende Applets overtreft de 30 zetten!

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W16,22,28,32,33,35,36,39,40,42,45,50:B1,4,5,6,8,9,13,18,19,23,26."] 1. 22-17 26-31 2. 36x27 23-29 3. 33x24 19x30 4. 35x24 18-22 5. 27x18 13x35 6. 16-11

Er dreigt nu 17-12 en dit is dodelijk voor zwart omdat wit daarna een solide verdediging en een niet te stuiten aanval heeft.
Zwart moet dus actief optreden en grijpt de enige mogelijkheid een doorbraak van wit te voorkomen.
Wit dient heel nauwkeurig te spelen. Na (8-13) moet 32-27 waarna (5-10) direct verliest door 27-21, zodat het verder gaat met (13-18) 42-37. Speelt wit na (8-13)eerst 42-37 dan speelt zwart wel (5-10!) waarna wit niet meer winnen kan omdat na 32-27 volgt (1-7,6-11,11 x 42).

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "B:W11,17,24,32,42,45,50:B1,4,5,6,8,9,35."] 1... 8-13 2. 32-27 13-18 3. 42-37 5-10 4. 37-31 10-14 5. 31-26 9-13 6. 27-21 4-10

Zwart heeft inderdaad 11-7 verhinderd en na 45-40, 50 x 39 (14-19) heeft zwart niets meer te vrezen.
Maar wit heeft nog een verrassing in petto die in de volgende Applet getoond wordt.
Tot nu toe zijn er 11 zetten gedaan.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W11,17,21,24,26,45,50:B1,6,10,13,14,18,35."] 1. 24-19 14x23 2. 11-7 1x12 3. 17x28 6-11 4. 45-40 35x44 5. 50x39

Inmiddels zijn er 16 zetten gedaan. We zijn dus op de helft! In het bericht Compositie is dit eindspel uitvoerig toegelicht. Hieronder geven wij verder alleen de langste en naar mijn smaak ook de mooiste verdediging van zwart,die de winst van wit echter niet kan voorkomen.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "B:W21,26,28,39:B10,11,18."] 1... 10-15 2. 39-33 11-16 3. 28-22 16x27 4. 22x31 15-20 5. 33-29 20-25 6. 26-21 25-30 7. 29-24 30x19 8. 21-16 19-24 9. 16-11 24-30 10. 11-7 18-22 11. 7-2 30-34 12. 2-7 34-39 13. 7-11 22-27 14. 11x50 27x36 15. 50-28 36-41 16. 28x46

Rekent men de lokzet 27-22 niet mee dan zijn het in totaal 31 zetten!!

De Wereldkampioen Eindspel Compositie

Een van de belangrijkste verantwoordelijkheden van de FMJD is het organiseren van Wereldkampioenschappen. Niet alleen voor de beste spelers ter wereld, ook voor dames, junioren, meisjes, jongens en landen-teams.

De Commissie van de FMJD voor de internationale damproblematiek, de CPI, organiseert ook Wereldkampioenschappen zowel voor het componeren van problemen als voor eindspelen. Dat zijn langlopende toernooien omdat de deelnemers de tijd moeten krijgen top-composities te maken die aan de opgaven voldoen en de juryleden heel veel en niet eenvoudig werk hebben om de vele inzendingen te checken op gebreken en eventuele voorgangers. Om dan tenslotte de moeilijke afwegingen tussen de beste inzendingen verantwoord te doen.

In 2009 /2010 werd het tweede WK Eindpelcompositie gehouden. Het werd glansrijk gewonnen door Miljenko Lepsic waarmede hij een keur van de beste eindspelcomponisten ter wereld achter zich liet.

Hieronder wordt het eindspel getoond dat niet alleen de betrokken categorie won(dammen en stukken in de aanvangsstand), maar van alle inzendingen het hoogste aantal punten kreeg.

Bij mijn bespreking laat ik een aantal variantjes en schijnoplossingen weg om het naspelen aantrekkelijker te maken. Die variantjes dragen m.i. niet wezenlijk bij tot de schoonheid van het geheel en als men de oplossing in detail wil controleren is dat door af en toe te pauseren bij het afspelen van de Applets eenvoudig mogelijk.

Maar nu dan het (Groot) Meesterwerk.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W32,K39,50:B8,18,20,26,35."] 1. 32-27 8-12 2. 27-21 26x17 3. 39x11 18-23 4. 11-6 12-18 5. 6-33 20-25 6. 50-45 25-30 7. 33-39 23-29 8. 39x25 29-33 9. 25-20 33-39 10. 20-9 18-23 11. 9-14 23-29 12. 14-20 29-34 13. 20-25 35-40 14. 25-30 34x25 15. 45x43 25-30 16. 43-39 30-35 17. 39-34

Nadat wit 11-6 gespeeld had koos zwart voor (12-18). In plaats daarvan is er nog een heel andere scherpe en fraaie variant mogelijk.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "B:WK6,50:B12,20,23,35."] 1... 23-29 2. 6-1 12-17 3. 1x34 17-21 4. 50-45 21-27 5. 34-25 20-24 6. 25-43 27-31 7. 43-49

Natuurlijk is dit nog niet alles. Een zet eerder, dus na 39 x 11 is er nog een, overigens verrassend eenvoudige, scherpe variant.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "B:WK11,50:B12,18,20,35."] 1... 20-24 2. 11-33 18-22 3. 33x30 35x24 4. 50-44 24-29 5. 44-39

Maar zo wordt je nog geen Wereldkampioen. Dan moet er nog een heel andere variant zijn. Daarvoor keren wij terug naar de aanvangstand.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W32,K39,50:B8,18,20,26,35."] 1. 32-27 18-23 2. 39-34 23-28 3. 34-39 28-32 4. 27x38 26-31 5. 50-45 20-24 6. 39-50 31-36 7. 45-40 35x44 8. 50x15 36-41 9. 15-10 41-47 10. 10-15 47x20 11. 15x2

Het geheel is een bijzonder goed gecomponeerde verzameling van bekende elementen waarbij wit uiterst nauwkeurig spelen moet.

Scherpe keuze tijdens het slagspel

Zoals wij hierboven gezien hebben zijn er mogelijkheden te over om eindspelen te componeren met meer dan één scherpe variant. Zo zijn er dus ook veel slagproblemen die eindigen in een motief met meerdere varianten. Aanzienlijk moelijker te maken zijn slagproblemen die tijdens de combinatie een slagkeuze kennen die in beide gevallen scherp uit is. Om dit te bereiken ligt het voor de hand om een slotstand te kiezen met een dergelijke slagkeuze.
Hieronder wordt een z.g. Notedop getoond waarin dit effect wordt geillustreerd.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W7,13,17,39,40,K44:B23,28,29,32,33,K35."] 1. 40-34 35x22 2. 44-35 33x44 3. 35x18

Natuurlijk kan zoiets ook wel in een fatsoenlijke stand. Voor Aart de Zwart is dat niet zo moeilijk.
Om niet teveel Applets te hoeven maken wordt bij de volgende composities de oplossing getoond tot het moment van de slagkeuze met de scherpe varianten. De lezer kan dan zelf vaststellen hoe wit in beide gevallen wint.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W19,23,29,31,32,33,37,42,43:B8,10,13,14,16,20,21,22,26."] 1. 32-27 21x41 2. 29-24 26x28 3. 24x4 13x24 4. 4x21

Een dergelijke slagkeuze is een mooi slot, maar er bestaat een nog mooier. Wij spreken over "Het Vierkantje van v.d. Meer".
Het is uitgesproken moeilijk daar een goed probleem op te maken zonder dammen in de aanvangsstand. Inderijd is het Johan Lere gelukt en zelfs nog met economische meerslagen.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W13,17,18,19,22,39,41,42,43,50:B10,20,24,28,30,32,33,36,40,44."] 1. 43-38 32x34 2. 50x39 36x38 3. 17-12 28x8 4. 13x2 24x22 5. 2x29

Het is natuurlijk meer dan schitterend dat al de vier de manieren waarop zwart slaan kan scherp uit zijn!
Maar er is nog geen sprake van dat de combinatie zich in twee verschillende combinaties vertakt.

Arnold Polman heeft daar wat op gevonden. In zijn constructie wordt dezelfde combinatie in de variant vertraagd uitgevoerd, zodat het toch twee verschillende combinaties lijken!

Daar worden twee Applets aan gewijd.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W19,24,25,30,34,38,41,43:B8,9,11,15,18,21,28,35,36."] 1. 38-33 28x48 2. 19-13 8x19 3. 24x4 36x47 4. 4x2 35x24 5. 2x35 48x30 6. 35x24 47x20 7. 25x14

Nu de vertraagde film:

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W19,24,25,30,34,38,41,43:B8,9,11,15,18,21,28,35,36."] 1. 38-33 28x48 2. 19-13 36x47 3. 13x4 47x20 4. 4x13 35x24 5. 13x35 48x30 6. 35x19 20-47 7. 19-24 47x20 8. 25x14

Een stapje meer in de richting van waar dit betoog naar toe gaat geven Jan Scheijen en Theo van Prooijen in eendrachtige samenwerking. Er komt al meer spel van zwart na de vertakking.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W25,28,33,34,38,41,42,44,50:B7,8,9,19,24,27,36,45."] 1. 44-40 36x47 2. 38-32 27x29 3. 34x1 47x6 4. 25-20

Het ligt wat minder voor de hand om niet van een slotstand uit te gaan met een dergelijk effect, maar om verschillende combinaties met elkaar te verbinden. Hieronder wordt eerst een elementair voorbeeld gegeven om aan te geven wat wordt bedoeld. In Oost Europa wordt dit genre vooral bij kleinere problemen als een ideaal gezien en als het goed lukt is een hoge score in een wedstrijd gegarandeerd.
Van twee tot de wereldtop behorende problemisten uit Oost-Europa wordt een compositie van dit genre gedemonstreerd.
Hebben deze composities nog varianten die onderling enige verwantschap vertonen, in het daarop volgende stukje met heel weinig schijven komt een slagkeuze waarbij de enige overeenkomst is dat het altijd scherp uit is.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W19,24,27,31,33,34:B8,10,11,17,35,36."] 1. 27-22 17x30 2. 19-14

Dan is nu het woord aan Evgraf Zubov die mij een vrij uitvoerige selectie van zijn miniaturen toestuurde nadat wij daar in Moskou over gesproken hadden.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W10,13,14,18,19,22,28:B2,5,8,11,17,29,44."] 1. 14-9 5x32 2. 9-4 17x28 3. 18-12

U begrijpt dat Vladimir Matus, de veruit meest succesvolle wedstrijd problemist ter wereld, daar wat tegenover wil stellen. Hij laat zien dat naar 24 slaan heel wat anders is dan wanneer de zwarte dam het verder weg zoekt.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W13,18,23,29,32,38,40,46,49:B3,7,11,21,27,31,34,36,45."] 1. 13-9 3x14 2. 46-41 36x47 3. 18-12

De beide Russen weten wat spectaculair is. De aanvangsstanden zijn wat minder esthetisch, maar in Rusland is men blij als men zich enige vrijheden kan veroorloven.

Het is nauwelijks mogelijk een combinatie van enige inhoud te bedenken met nog minder stukken dan het volgende mini-miniatuurtje. Zo spectaculair als de vorigen kan het dan ook niet zijn. Maar echt verschillend zijn de varianten wel. De beide motieven waren, voor zover mij bekend, op het moment van publicatie nieuw.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W18,22,23,28,42,43:B7,8,14,27,31."] 1. 18-12 7x29 2. 28-23

Dit waren allemaal kleine standjes. U begrijpt het al. De uitdaging is om zoiets in veel grotere standen te realiseren. Als dat lukt is het natuurlijk nog veel zeldzamer.
Eerst wordt hieronder een merkwaardig schouwspel getoond waarin zwart wordt gedwongen een combinatie uit te voeren. Tijdens de uitvoering daarvan wordt zwart voor een lastige keuze geplaatst. Zo lastig dat er drie Applets voor nodig zijn om de stand te begrijpen. De eerste keus loopt niet goed af voor zwart. Dan dus de andere keuze, die zwart later zelfs nog een keuze mogelijkheid biedt.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W24,25,29,36,38,39,41,42,44,46,49:B3,8,11,14,18,22,26,27,31,32."] 1. 39-33 32x43 2. 49x38 14-19 3. 24x2 3-8 4. 2x32 31-37 5. 42x31 26x50 6. 38-33 50x28 7. 41-37 28x41 8. 46x37 22-28 9. 25-20 18-23 10. 29x18 28-33 11. 20-14 33-39 12. 14-9 8-13 13. 9-4 13x22 14. 4x27 39-44 15. 37-32 44-50 16. 32-28 50x31 17. 36x27

Dat is dus allemaal scherp. Maar zwart kan ook een andere zet kiezen tijdens de combinatie. Wij bekijken het nog eens vanaf het begin. Zwart lijkt het nog net te redden, maar de onverwachte krachtzet 36-31!! bederft voor zwart alles. Dit ongebruikelijke eindspel is volkomen scherp.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W24,25,29,36,38,39,41,42,44,46,49:B3,8,11,14,18,22,26,27,31,32."] 1. 39-33 32x43 2. 49x38 14-19 3. 24x2 3-9 4. 2x32 31-37 5. 42x31 26x50 6. 38-33 50x28 7. 41-37 28x41 8. 46x37 22-28 9. 25-20 18-23 10. 29x18 28-33 11. 18-12 33-39 12. 12-7 39-43 13. 36-31 43-49 14. 7-1 49-38 15. 20-15 9-14 16. 31-26 14-20 17. 15x24 38x15 18. 1-29 15x31 19. 26x37

Maar het is nog niet alles. Zwart kan n.l. na de combinatie en als zijn dam is afgenomen nog heel anders voortzetten. Dat levert nog een mooie variant op. Heel anders dan de spelgang na (3-8), maar met een sterke gelijkenis, als u mij volgen kunt.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "B:W25,29,36,37:B9,18,22."] 1... 9-14 2. 29-24 14-19 3. 24x13 18x9 4. 37-32 9-13 5. 25-20 13-19 6. 20-15 19-24 7. 15-10 24-30 8. 10-4 30-34 9. 4x27 34-39 10. 32-28 39-44 11. 27-49 44-50 12. 49-27 50x31 13. 36x27

Het wordt nu langzaam tijd voor de echte toppers. Willem Lente heeft iets prachtigs bedacht. Helaas lijdt zijn compositie aan een tweegever. Maar het slot-effect waarbij de combinatie verschillend wordt voortgezet is om van te smullen.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W21,34,37,38,39,40,41,42,44,45:B7,9,12,19,20,23,24,29,35,36."] 1. 37-32 36x47 2. 21-17 12x21 3. 32-28 23x43 4. 34x3 43x34 5. 3x30 47x50 6. 30-43 35x44 7. 43-49

De andere variant is minstens zo mooi.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W21,34,37,38,39,40,41,42,44,45:B7,9,12,19,20,23,24,29,35,36."] 1. 37-32 36x47 2. 21-17 12x21 3. 32-28 23x43 4. 34x3 47x29 5. 3x25 43x34 6. 25x30 35x24 7. 44-39

Het kan nog beter. Voor dit voorbeeld van geniale eenvoud is niemand minder dan Herman van Meggelen verantwoordelijk. Het is alsof het vanzelfsprekend is dat twee in de damproblematiek zeer veel toegepaste motieven en slotstanden via verschillende combinaties verenigd worden.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W22,26,27,28,33,35,38,42,43,44,47:B8,10,11,12,13,16,18,19,24,30,40."] 1. 28-23 19x37 2. 38-33 40x49 3. 33-28 49x21 4. 26x6 18x27 5. 47-41 37x46 6. 6-1 46x19 7. 1x21 16x27 8. 35x2 27-32 9. 2-24 32-37 10. 24-47

De meeste problemisten zouden al volledig tevreden zijn met bovenstaande vlekkeloze afwikkeling. Maar het is niets in vergelijking met de werkelijke inhoud die zich samen met de volgende spelgang openbaart.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W22,26,27,28,33,35,38,42,43,44,47:B8,10,11,12,13,16,18,19,24,30,40"] 1. 28-23 19x37 2. 38-33 40x49 3. 33-28 49x21 4. 26x6 18x27 5. 47-41 37x46 6. 6-1 46x14 7. 1x29x20x9x18x31 8-13 8. 31x15 30-34 9. 35-30 34x25 10. 15-38 25-30 11. 38-43 30-35 12. 43-49 16-21 13. 49x16 35-40 14. 16-11 40-45 15. 11-50

Heeft het zin om te gaan proberen of een nog mooiere slagkeuze in een volmaakt probleem te realiseren is? Neen, dat zal niet lukken. Daarom doe ik het maar anders. Het is een demonstratie geworden van de rijkdom van het damspel.

Eerst iets over schijnoplossingen. Als een probleem scherp is wint per definitie iedere andere zet dan de oplossing niet. Dat is dus niets bijzonders. Het wordt pas interessant als de andere zet sterk in aanmerking lijkt te komen. Maar eigenlijk is dat ook nog niet genoeg. Een echte schijnoplossing heeft als kenmerk dat zwart, liefst meer dan een paar zetten, uiterst nauwkeurig spelen moet. Als er steeds maar één zet is waarmee zwart overeind blijft, is dat ook scherp. Dat wordt ook als zodanig in de regels voor internationale wedstrijden erkent en als een positief punt van een compositie gezien.

De onderstaande compositie heeft een uitzonderlijk aantal echte schijnoplossingen. Die worden hieronder gedemonstreerd. Dat laat zich met een Applet heel makkelijk naspelen. Maar net als met echte oplossingen kan men er meer van genieten als men de Applet af en toe even stopt.

Nogmaals, alle vrije zetten die zwart speelt zijn de enige die niet verliezen.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W15,21,24,25,30,31,33,34,39,40,41,44,48,49:B4,5,7,8,13,16,18,19,22,23,28,32,35."] 1. 34-29 16x47 2. 48-42 23x45 3. 42-37 47x20 4. 25x1 32x41 5. 1-18 35x24 6. 18x20 8-12 7. 44-40 45x43 8. 49x38 4-10 9. 15x4 28-32 10. 4x7 32x43

Wit kan het zwart echter nog moeilijker maken. Let op de prachtige slotstand met zetdwang, die na 18 voor zwart verplichte zetten bereikt wordt!

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W15,21,24,25,30,31,33,34,39,40,41,44,48,49:B4,5,7,8,13,16,18,19,22,23,28,32,35."] 1. 34-29 16x47 2. 48-42 23x45 3. 42-37 47x20 4. 25x1 32x41 5. 1-18 35x24 6. 18x20 8-12 7. 20-33 12-18 8. 33x6 18-22 9. 6x28 5-10 10. 28x5 45-50 11. 5-28 50-45 12. 28-6 45-23 13. 6-1 13-18 14. 1-6 23-14 15. 39-34 18-23 16. 6-33 14-3 17. 34-30 23-29 18. 33x24 3-25

Het volgende is alleen voor partijspelers die overmachtseindspelen willen beheersen. Als wit de zetdwang van hierboven ziet aankomen kan hij vanuit het volgende diagram het zwart nog lastig maken. Wit bereidt 34-30 voor en als zwart dan niet op 50 maar op 39 gaat staan wint wit toch nog!

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W15,K33,34,44,49:BK3,4,23."] 1. 33-22 3-12 2. 22-18 12-17 3. 18x29 17x50 4. 29-23 50-33 5. 34-30 33-50 6. 30-24 50-39 7. 23-41 39-25 8. 41-32 25-48 9. 24-19 4-9

Merkwaardigerwijs heeft het probleem toch een oplossing. Het bovenstaande was slechts om aan te tonen dat de variant, dus nog niet de hoofdoplossing, slechts op één manier te winnen is. Weliswaar blijft wat overtollig materiaal over, maar het is tenslotte maar een variant. Een variant die slechts op één manier wint. De echte volmaakte variant volgt later.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W15,21,24,25,30,31,33,34,39,40,41,44,48,49:B4,5,7,8,13,16,18,19,22,23,28,32,35."] 1. 34-29 16x47 2. 48-42 23x45 3. 42-37 47x20 4. 25x3 32x41 5. 3-9 35x24 6. 9x20 4-9 7. 20x3 28-33 8. 39x28 45-50 9. 28-23 50x19 10. 3-14 19x10 11. 15x4

Nu de hoofdvariant of eigenlijk de hoofdvarianten want daarom gaat het eigenlijk.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W15,21,24,25,30,31,33,34,39,40,41,44,48,49:B4,5,7,8,13,16,18,19,22,23,28,32,35."] 1. 34-29 16x47 2. 48-42 23x43 3. 49x27 47x45 4. 44-40 45x20 5. 25x3

Het ultime moment! Na (35 x 24) 27 x 9, 15-10,3 x 19 een glasheldere naturel.

Hoe kan een naturel nou met een eindspel gecombineerd worden?

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "B:WK3,15,27,30:B4,5,7,13,22,28,35."] 1... 22x31 2. 3-20 35x24 3. 20x19 4-9

Ook dat is dus een schijnoplossing! De naturel staat op 19, maar hier is het nu precies het veld waar wit niet moet staan!

Tot besluit de complete oplossing van de hoofdvariant, met het scherpe eindspelletje.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W15,21,24,25,30,31,33,34,39,40,41,44,48,49:B4,5,7,8,13,16,18,19,22,23,28,32,35."] 1. 34-29 16x47 2. 48-42 23x43 3. 49x27 47x45 4. 44-40 45x20 5. 25x3 22x31 6. 3-26 35x24 7. 26x11 24-29 8. 11-39 5-10 9. 39-25 29-33 10. 25-9 4x13 11. 15x4 13-19 12. 4-10 19-24 13. 10-15 24-29 14. 15-20 29-34 15. 20x38 34-40 16. 38-33 40-45 17. 33-50

Dam(men) in de aanvangsstand

In de hierboven gegeven voorbeelden komen in de aanvangsstand alleen schijven voor. Als het al nodig is om een dam te halen om te winnen komt die pas later op het bord.
In principe is het eenvoudiger eindspel composities te maken met dammen in de aanvangsstand, vooral als men graag meerdere scherpe varianten in één compositie verenigd wil zien. Bij eindspel compositie wedsrijden is dit tot cult verheven. De inzending mag pas mee doen als er minstens twee scherpe varianten in voorkomen. Het reglement ter zake geeft daarvan een definitie. Voldoet een variant daaraan dat wordt dat een thematische variant genoemd.

De jury neigt er dan toe de score bij de wedstrijd afhankelijk te stellen van het aantal varianten dat aan bedoelde definitie voldoet. Dat heeft het voordeel van een zekere objectiviteit, waar op zich iets voor te zeggen valt. Maar het kan ontaarden in het heel hoog waarderen van een compositie met een groot aantal vervelende varianten, terwijl een eindspel met een geniale verrassing nauwelijks in de einduitslag te vinden is.

Het volgende eenvoudige voorbeeld, dat nooit een wedstrijd zou winnen, laat in beide varanten het soort slot zien dat soms heel fraai, maar vaker tot vervelens toe in eindspelen wordt toegepast. De witte dammen spelen zo dat zij op het allerlaatste moment het zwarte stuk dat dam dreigt te halen weg kunnen slaan door eerst een dam en / of een schijf te offeren. Omdat zwart vlak voor de damlijn staat is het dan ook altijd scherp.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W8,23,K36:B9,15,22,27,35."] 1. 8-3 9-14 2. 3x25 27-32 3. 36x4 15-20 4. 25x3 32-37 5. 3-25 37-41 6. 25-30 35x24 7. 23-19 24x13 8. 4x47

Maar het mag pas aan een wedstrijd meedoen, wat in dit geval overigens niet bij mij op zou komen, als er minstens nog een scherpe variant in voorkomt. Die is er dan ook.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W8,23,K36:B9,15,22,27,35."] 1. 8-3 27-32 2. 36x4 35-40 3. 3-20 15x24 4. 23-19 24x13 5. 4x35

Zo zijn er duizenden einspelletjes gemaakt.

De volgende is beter. Om te beginnen liggen de witte zetten minder voor de hand. Verder berust de compositie op de kracht van drie dammen. Dat wordt bijvoorbeeld gedemonsteererd in een variant zonder scherp slot:
8-3 (38-15) 9-4 (23-29) 31-26! (30-35) 45-40, 3-20. 4-27, 26 x 49.
Maar bovenal is het gewoon spannend tot het prachtige slot van Russische oorsprong op het bord komt.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W8,9,K31,45:B23,30,32,K38."] 1. 8-3 30-34 2. 9-4 34-39 3. 3-25 39-44 4. 4-15 38-49 5. 45-40 44x35 6. 25-43 49x38 7. 15x42

Schitterend is nu dat na (32-37) volgt 42-29!! met twee volkomen scherpe vaianten!
Als uitsmijter vertoont de volgende Applet nog een scherpe variant die ook verklaart waarom wit per se naar 42 slaan moest!

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "B:WK31,K42:B23,32,35."] 1... 35-40 2. 31-22 40-45 3. 22-50 23-28 4. 50x6 45-50 5. 42-33 50x28 6. 6x33 32-37 7. 33-47

Het geeft een componist veel voldoening als een prachtig slot zo bereikt kan worden. Maar belangrijker is dat de compositie de schoonheid van het damspel illustreert.