Scherpe keuze tijdens het slagspel

Zoals wij hierboven gezien hebben zijn er mogelijkheden te over om eindspelen te componeren met meer dan één scherpe variant. Zo zijn er dus ook veel slagproblemen die eindigen in een motief met meerdere varianten. Aanzienlijk moelijker te maken zijn slagproblemen die tijdens de combinatie een slagkeuze kennen die in beide gevallen scherp uit is. Om dit te bereiken ligt het voor de hand om een slotstand te kiezen met een dergelijke slagkeuze.
Hieronder wordt een z.g. Notedop getoond waarin dit effect wordt geillustreerd.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W7,13,17,39,40,K44:B23,28,29,32,33,K35."] 1. 40-34 35x22 2. 44-35 33x44 3. 35x18

Natuurlijk kan zoiets ook wel in een fatsoenlijke stand. Voor Aart de Zwart is dat niet zo moeilijk.
Om niet teveel Applets te hoeven maken wordt bij de volgende composities de oplossing getoond tot het moment van de slagkeuze met de scherpe varianten. De lezer kan dan zelf vaststellen hoe wit in beide gevallen wint.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W19,23,29,31,32,33,37,42,43:B8,10,13,14,16,20,21,22,26."] 1. 32-27 21x41 2. 29-24 26x28 3. 24x4 13x24 4. 4x21

Een dergelijke slagkeuze is een mooi slot, maar er bestaat een nog mooier. Wij spreken over "Het Vierkantje van v.d. Meer".
Het is uitgesproken moeilijk daar een goed probleem op te maken zonder dammen in de aanvangsstand. Inderijd is het Johan Lere gelukt en zelfs nog met economische meerslagen.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W13,17,18,19,22,39,41,42,43,50:B10,20,24,28,30,32,33,36,40,44."] 1. 43-38 32x34 2. 50x39 36x38 3. 17-12 28x8 4. 13x2 24x22 5. 2x29

Het is natuurlijk meer dan schitterend dat al de vier de manieren waarop zwart slaan kan scherp uit zijn!
Maar er is nog geen sprake van dat de combinatie zich in twee verschillende combinaties vertakt.

Arnold Polman heeft daar wat op gevonden. In zijn constructie wordt dezelfde combinatie in de variant vertraagd uitgevoerd, zodat het toch twee verschillende combinaties lijken!

Daar worden twee Applets aan gewijd.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W19,24,25,30,34,38,41,43:B8,9,11,15,18,21,28,35,36."] 1. 38-33 28x48 2. 19-13 8x19 3. 24x4 36x47 4. 4x2 35x24 5. 2x35 48x30 6. 35x24 47x20 7. 25x14

Nu de vertraagde film:

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W19,24,25,30,34,38,41,43:B8,9,11,15,18,21,28,35,36."] 1. 38-33 28x48 2. 19-13 36x47 3. 13x4 47x20 4. 4x13 35x24 5. 13x35 48x30 6. 35x19 20-47 7. 19-24 47x20 8. 25x14

Een stapje meer in de richting van waar dit betoog naar toe gaat geven Jan Scheijen en Theo van Prooijen in eendrachtige samenwerking. Er komt al meer spel van zwart na de vertakking.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W25,28,33,34,38,41,42,44,50:B7,8,9,19,24,27,36,45."] 1. 44-40 36x47 2. 38-32 27x29 3. 34x1 47x6 4. 25-20

Het ligt wat minder voor de hand om niet van een slotstand uit te gaan met een dergelijk effect, maar om verschillende combinaties met elkaar te verbinden. Hieronder wordt eerst een elementair voorbeeld gegeven om aan te geven wat wordt bedoeld. In Oost Europa wordt dit genre vooral bij kleinere problemen als een ideaal gezien en als het goed lukt is een hoge score in een wedstrijd gegarandeerd.
Van twee tot de wereldtop behorende problemisten uit Oost-Europa wordt een compositie van dit genre gedemonstreerd.
Hebben deze composities nog varianten die onderling enige verwantschap vertonen, in het daarop volgende stukje met heel weinig schijven komt een slagkeuze waarbij de enige overeenkomst is dat het altijd scherp uit is.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W19,24,27,31,33,34:B8,10,11,17,35,36."] 1. 27-22 17x30 2. 19-14

Dan is nu het woord aan Evgraf Zubov die mij een vrij uitvoerige selectie van zijn miniaturen toestuurde nadat wij daar in Moskou over gesproken hadden.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W10,13,14,18,19,22,28:B2,5,8,11,17,29,44."] 1. 14-9 5x32 2. 9-4 17x28 3. 18-12

U begrijpt dat Vladimir Matus, de veruit meest succesvolle wedstrijd problemist ter wereld, daar wat tegenover wil stellen. Hij laat zien dat naar 24 slaan heel wat anders is dan wanneer de zwarte dam het verder weg zoekt.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W13,18,23,29,32,38,40,46,49:B3,7,11,21,27,31,34,36,45."] 1. 13-9 3x14 2. 46-41 36x47 3. 18-12

De beide Russen weten wat spectaculair is. De aanvangsstanden zijn wat minder esthetisch, maar in Rusland is men blij als men zich enige vrijheden kan veroorloven.

Het is nauwelijks mogelijk een combinatie van enige inhoud te bedenken met nog minder stukken dan het volgende mini-miniatuurtje. Zo spectaculair als de vorigen kan het dan ook niet zijn. Maar echt verschillend zijn de varianten wel. De beide motieven waren, voor zover mij bekend, op het moment van publicatie nieuw.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W18,22,23,28,42,43:B7,8,14,27,31."] 1. 18-12 7x29 2. 28-23

Dit waren allemaal kleine standjes. U begrijpt het al. De uitdaging is om zoiets in veel grotere standen te realiseren. Als dat lukt is het natuurlijk nog veel zeldzamer.
Eerst wordt hieronder een merkwaardig schouwspel getoond waarin zwart wordt gedwongen een combinatie uit te voeren. Tijdens de uitvoering daarvan wordt zwart voor een lastige keuze geplaatst. Zo lastig dat er drie Applets voor nodig zijn om de stand te begrijpen. De eerste keus loopt niet goed af voor zwart. Dan dus de andere keuze, die zwart later zelfs nog een keuze mogelijkheid biedt.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W24,25,29,36,38,39,41,42,44,46,49:B3,8,11,14,18,22,26,27,31,32."] 1. 39-33 32x43 2. 49x38 14-19 3. 24x2 3-8 4. 2x32 31-37 5. 42x31 26x50 6. 38-33 50x28 7. 41-37 28x41 8. 46x37 22-28 9. 25-20 18-23 10. 29x18 28-33 11. 20-14 33-39 12. 14-9 8-13 13. 9-4 13x22 14. 4x27 39-44 15. 37-32 44-50 16. 32-28 50x31 17. 36x27

Dat is dus allemaal scherp. Maar zwart kan ook een andere zet kiezen tijdens de combinatie. Wij bekijken het nog eens vanaf het begin. Zwart lijkt het nog net te redden, maar de onverwachte krachtzet 36-31!! bederft voor zwart alles. Dit ongebruikelijke eindspel is volkomen scherp.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W24,25,29,36,38,39,41,42,44,46,49:B3,8,11,14,18,22,26,27,31,32."] 1. 39-33 32x43 2. 49x38 14-19 3. 24x2 3-9 4. 2x32 31-37 5. 42x31 26x50 6. 38-33 50x28 7. 41-37 28x41 8. 46x37 22-28 9. 25-20 18-23 10. 29x18 28-33 11. 18-12 33-39 12. 12-7 39-43 13. 36-31 43-49 14. 7-1 49-38 15. 20-15 9-14 16. 31-26 14-20 17. 15x24 38x15 18. 1-29 15x31 19. 26x37

Maar het is nog niet alles. Zwart kan n.l. na de combinatie en als zijn dam is afgenomen nog heel anders voortzetten. Dat levert nog een mooie variant op. Heel anders dan de spelgang na (3-8), maar met een sterke gelijkenis, als u mij volgen kunt.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "B:W25,29,36,37:B9,18,22."] 1... 9-14 2. 29-24 14-19 3. 24x13 18x9 4. 37-32 9-13 5. 25-20 13-19 6. 20-15 19-24 7. 15-10 24-30 8. 10-4 30-34 9. 4x27 34-39 10. 32-28 39-44 11. 27-49 44-50 12. 49-27 50x31 13. 36x27

Het wordt nu langzaam tijd voor de echte toppers. Willem Lente heeft iets prachtigs bedacht. Helaas lijdt zijn compositie aan een tweegever. Maar het slot-effect waarbij de combinatie verschillend wordt voortgezet is om van te smullen.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W21,34,37,38,39,40,41,42,44,45:B7,9,12,19,20,23,24,29,35,36."] 1. 37-32 36x47 2. 21-17 12x21 3. 32-28 23x43 4. 34x3 43x34 5. 3x30 47x50 6. 30-43 35x44 7. 43-49

De andere variant is minstens zo mooi.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W21,34,37,38,39,40,41,42,44,45:B7,9,12,19,20,23,24,29,35,36."] 1. 37-32 36x47 2. 21-17 12x21 3. 32-28 23x43 4. 34x3 47x29 5. 3x25 43x34 6. 25x30 35x24 7. 44-39

Het kan nog beter. Voor dit voorbeeld van geniale eenvoud is niemand minder dan Herman van Meggelen verantwoordelijk. Het is alsof het vanzelfsprekend is dat twee in de damproblematiek zeer veel toegepaste motieven en slotstanden via verschillende combinaties verenigd worden.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W22,26,27,28,33,35,38,42,43,44,47:B8,10,11,12,13,16,18,19,24,30,40."] 1. 28-23 19x37 2. 38-33 40x49 3. 33-28 49x21 4. 26x6 18x27 5. 47-41 37x46 6. 6-1 46x19 7. 1x21 16x27 8. 35x2 27-32 9. 2-24 32-37 10. 24-47

De meeste problemisten zouden al volledig tevreden zijn met bovenstaande vlekkeloze afwikkeling. Maar het is niets in vergelijking met de werkelijke inhoud die zich samen met de volgende spelgang openbaart.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W22,26,27,28,33,35,38,42,43,44,47:B8,10,11,12,13,16,18,19,24,30,40"] 1. 28-23 19x37 2. 38-33 40x49 3. 33-28 49x21 4. 26x6 18x27 5. 47-41 37x46 6. 6-1 46x14 7. 1x29x20x9x18x31 8-13 8. 31x15 30-34 9. 35-30 34x25 10. 15-38 25-30 11. 38-43 30-35 12. 43-49 16-21 13. 49x16 35-40 14. 16-11 40-45 15. 11-50

Heeft het zin om te gaan proberen of een nog mooiere slagkeuze in een volmaakt probleem te realiseren is? Neen, dat zal niet lukken. Daarom doe ik het maar anders. Het is een demonstratie geworden van de rijkdom van het damspel.

Eerst iets over schijnoplossingen. Als een probleem scherp is wint per definitie iedere andere zet dan de oplossing niet. Dat is dus niets bijzonders. Het wordt pas interessant als de andere zet sterk in aanmerking lijkt te komen. Maar eigenlijk is dat ook nog niet genoeg. Een echte schijnoplossing heeft als kenmerk dat zwart, liefst meer dan een paar zetten, uiterst nauwkeurig spelen moet. Als er steeds maar één zet is waarmee zwart overeind blijft, is dat ook scherp. Dat wordt ook als zodanig in de regels voor internationale wedstrijden erkent en als een positief punt van een compositie gezien.

De onderstaande compositie heeft een uitzonderlijk aantal echte schijnoplossingen. Die worden hieronder gedemonstreerd. Dat laat zich met een Applet heel makkelijk naspelen. Maar net als met echte oplossingen kan men er meer van genieten als men de Applet af en toe even stopt.

Nogmaals, alle vrije zetten die zwart speelt zijn de enige die niet verliezen.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W15,21,24,25,30,31,33,34,39,40,41,44,48,49:B4,5,7,8,13,16,18,19,22,23,28,32,35."] 1. 34-29 16x47 2. 48-42 23x45 3. 42-37 47x20 4. 25x1 32x41 5. 1-18 35x24 6. 18x20 8-12 7. 44-40 45x43 8. 49x38 4-10 9. 15x4 28-32 10. 4x7 32x43

Wit kan het zwart echter nog moeilijker maken. Let op de prachtige slotstand met zetdwang, die na 18 voor zwart verplichte zetten bereikt wordt!

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W15,21,24,25,30,31,33,34,39,40,41,44,48,49:B4,5,7,8,13,16,18,19,22,23,28,32,35."] 1. 34-29 16x47 2. 48-42 23x45 3. 42-37 47x20 4. 25x1 32x41 5. 1-18 35x24 6. 18x20 8-12 7. 20-33 12-18 8. 33x6 18-22 9. 6x28 5-10 10. 28x5 45-50 11. 5-28 50-45 12. 28-6 45-23 13. 6-1 13-18 14. 1-6 23-14 15. 39-34 18-23 16. 6-33 14-3 17. 34-30 23-29 18. 33x24 3-25

Het volgende is alleen voor partijspelers die overmachtseindspelen willen beheersen. Als wit de zetdwang van hierboven ziet aankomen kan hij vanuit het volgende diagram het zwart nog lastig maken. Wit bereidt 34-30 voor en als zwart dan niet op 50 maar op 39 gaat staan wint wit toch nog!

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W15,K33,34,44,49:BK3,4,23."] 1. 33-22 3-12 2. 22-18 12-17 3. 18x29 17x50 4. 29-23 50-33 5. 34-30 33-50 6. 30-24 50-39 7. 23-41 39-25 8. 41-32 25-48 9. 24-19 4-9

Merkwaardigerwijs heeft het probleem toch een oplossing. Het bovenstaande was slechts om aan te tonen dat de variant, dus nog niet de hoofdoplossing, slechts op één manier te winnen is. Weliswaar blijft wat overtollig materiaal over, maar het is tenslotte maar een variant. Een variant die slechts op één manier wint. De echte volmaakte variant volgt later.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W15,21,24,25,30,31,33,34,39,40,41,44,48,49:B4,5,7,8,13,16,18,19,22,23,28,32,35."] 1. 34-29 16x47 2. 48-42 23x45 3. 42-37 47x20 4. 25x3 32x41 5. 3-9 35x24 6. 9x20 4-9 7. 20x3 28-33 8. 39x28 45-50 9. 28-23 50x19 10. 3-14 19x10 11. 15x4

Nu de hoofdvariant of eigenlijk de hoofdvarianten want daarom gaat het eigenlijk.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W15,21,24,25,30,31,33,34,39,40,41,44,48,49:B4,5,7,8,13,16,18,19,22,23,28,32,35."] 1. 34-29 16x47 2. 48-42 23x43 3. 49x27 47x45 4. 44-40 45x20 5. 25x3

Het ultime moment! Na (35 x 24) 27 x 9, 15-10,3 x 19 een glasheldere naturel.

Hoe kan een naturel nou met een eindspel gecombineerd worden?

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "B:WK3,15,27,30:B4,5,7,13,22,28,35."] 1... 22x31 2. 3-20 35x24 3. 20x19 4-9

Ook dat is dus een schijnoplossing! De naturel staat op 19, maar hier is het nu precies het veld waar wit niet moet staan!

Tot besluit de complete oplossing van de hoofdvariant, met het scherpe eindspelletje.

[White ""][Black ""][Setup "1"][FEN "W:W15,21,24,25,30,31,33,34,39,40,41,44,48,49:B4,5,7,8,13,16,18,19,22,23,28,32,35."] 1. 34-29 16x47 2. 48-42 23x43 3. 49x27 47x45 4. 44-40 45x20 5. 25x3 22x31 6. 3-26 35x24 7. 26x11 24-29 8. 11-39 5-10 9. 39-25 29-33 10. 25-9 4x13 11. 15x4 13-19 12. 4-10 19-24 13. 10-15 24-29 14. 15-20 29-34 15. 20x38 34-40 16. 38-33 40-45 17. 33-50